Rozwój mowy nie przebiega u wszystkich dzieci jednakowo, pamiętajmy o tym, że nie należy porównywać dzieci: u jednych szybciej następuje rozwój mowy, u innych wolniej. Niejednakowa jest też kolejność przyswajania sobie przez dziecko poszczególnych głosek. Stopień rozwoju mowy zależy od wpływu środowiska oraz od psychofizycznego rozwoju dziecka. Normę rozwojową kształtowania się mowy przedstawia poniższa tabela:
Okres kształtowania i rozwoju mowy |
Zjawiska występujące w danym okresie
| Przybliżony czas występowania |
Okres prenatalny (od poczęcia do narodzin) | W rozwoju płodu narządy mające służyć mówieniu wykształcają się stosunkowo wcześnie. Na trzy pierwsze miesiące życia przypada prawdopodobnie ukształtowanie się ucha jako narządu słuchu, a także strun głosowych. Wiąże się z tym wczesny odbiór przez płód bodźców akustycznych. Niektórzy badacze twierdzą, że dziecko reaguje na silniejsze bodźce zewnętrzne ruchami obronnymi (kurczenie się płodu). |
|
Okres melodii (od 0-1 roku życia) | Wokalizacja odruchowa Głużenie Gaworzenie Echolalia fizjologiczna Rozumienie mowy | 0-6 tydzień 2-6 miesiąc 6-9 miesiąc 9-11 miesiąc 10-12 miesiąc |
Okres wyrazu (1 – 3 rok życia) | Wymawianie samogłosek: a, o, u, i, e, y, spółgłosek: p, pi, b, bi, m, mi, t, d,n, Zjawisko onomatopei. Wypowiadanie pierwszych słów. | 12 – 24 miesiąc |
Okres zdania (2-3 rok życia) | Wymawianie samogłosek: ą, ę, spółgłosek: w, wi, f, fi, ś, ź, ć, dź, ń, k, ki, g,gi, ch, chi, j, ł, s, z, c, dz, czasem pojawiają się głoski: sz, ż, cz, dż oraz r. Następuje swobodne posługiwanie się mową za pomocą zdań. | 24 – 36 miesiąc 3 lata |
Okres swoistej mowy dziecięcej (3-5 rok życia) | Pojawienie się lub utrwalenie głosek: sz, ż, cz, dż, r. Pod koniec okresu swoistej mowy dziecka następuje różnicowanie szeregów głosek: s, z, c, dz- ś, ź, ć, dź – sz, ż, cz, dż. Mowa nie jest jeszcze doskonała, występują przestawienia dźwięków, uproszczenia grup spółgłoskowych, skróty i zlepki wyrazowe. Dziecko wymawia poprawnie wszystkie głoski, buduje zdania poprawne gramatycznie. |
3 – 5 rok |
Dojrzałość szkolna ( 6 rok) | Dziecko mówi zupełnie poprawnie, zachowuje właściwy akcent, rytm i melodię. Rozpoczęcie nauki szkolnej powoduje radykalne zmiany w życiu dziecka, gdyż musi ono sprostać nowym zadaniom. A tymczasem często dopiero właśnie w szkole dowiaduje się , że ma zaburzoną artykulację i próbuje pokonać tę barierę utrudniającą mu wiele czynności szkolnych związanych z mówieniem, czytaniem, pisaniem i rozumieniem. Dzieci prezentują bardzo różną dojrzałość psychofizyczną, społeczną i emocjonalną. W klasie znajdują się dzieci o nieharmonijnym rozwoju, nadpobudliwe i zahamowane. Czynności szkolne zaczynają różnicować dzieci pod względem możliwości opanowania materiału programowego. Te nowe sytuacje powodują, że część dzieci nie jest w stanie przystosować się do nowych warunków. Napotykane trudności powodują wzrost napięcia emocjonalnego, lęk przed szkołą, wycofanie się z aktywnego życia klasy itp., tworząc zespół objawów zwanych kryzysem szkolnym. Jego przejawy są bardzo różne, nierzadko bardzo złożone. Dotyczą również mowy. Najczęściej jest to niepłynność mówienia. |
6 lat – podjęcie nauki szkolnej |
